Tip van de week

2/10: 'Schaakmat' van Mr. Jones

Elke De Geeter heeft een hart voor boeken en is communicatiemedewerker in de bibliotheek van Kortrijk. Samen met de werkgroep organiseert zij op vrijdagavond 4 oktober De Schrijfwijzen. Mee spel(l)en met dit dictee kan in het Ontmoetingscentrum Marke in Kortrijk en in nog meer dan 100 andere bibliotheken over heel Vlaanderen. 


Elke De Geeter tipt deze week 'Schaakmat' van Mr. Jones.

"Na enig gesnuister op Azertyfactor was er even twijfel tussen twee prozateksten over tijd en vergankelijkheid, maar uiteindelijk haalde ‘Schaakmat’ het als tip van het stukken prozaïscher ‘Output’.

Mooi, hoe de schrijver van 'Schaakmat' erin slaagt om existentiële angst in dit korte stukje proza te vatten. En hoe konden we ook anders dan onze keuze daarop laten vallen, als fervente pleitbezorgers van het spel, spelen en spellen in alle mogelijke vormen.  

Schaken als metafoor voor het leven, waarom ook niet. Bij de aftrap ben jij aan zet, met het lot - of is het de eindigheid? - als je tegenstander en jezelf als toeschouwer vanop de eerste rij. ‘Ik moet winnen, zo hoort het.’ Maar wat als diegenen die je van bij aanvang de spelregels hadden moeten aanreiken, het spel zelf in het geheel niet meester waren? Wat als je constant het gevoel hebt dat jouw strategisch inzicht schromelijk tekortschiet? Kan je doodsbang zijn om te leven? Vast wel, maar Mr Jones laat het zo ver niet komen. De tekst eindigt op een levenslustige noot: het besef dat je keer op keer aan zet komt, dat het - om er nog een heel andere spelmetafoor tegenaan te smijten - jouw kaarten zijn die je bedeeld kreeg en dat het aan jou is om die naar je hand te zetten. 

Gelukkig zijn er ook spelletjes waar je in het geheel niet bang voor hoeft te zijn. Spellen op leven of dood, daar doen we niet aan mee. Wij houden het bij een onschuldiger inzet: de eer en het genoegen een jaar lang de titel ‘Schrijfwijze’ (‘Schrijfwijs-ster’, ‘Schrijfwijzer’, ‘Schrijfwijst’ ...?) te dragen als je wint, het puur hedonistische spelplezier als jouw spel-/speeltalenten er toch niet met kop en schouders bovenuit staken. Massaal meedoen dus, zouden we zeggen (tot grote ergernis van nog een andere Azertyfactor-auteur), onder het motto ‘neem het leven niet te serieus, je overleeft het toch niet’."

 

foto: deel van de werkgroep van bibliotheek Kortrijk 

Gerelateerd

Tip

Schaakmat

Ik ben wit, dus ik begin. Pion e4 en paard c3. De rest zien we later. Na een paar zetten, agressie aan de overkant. Dit kan ik tegen hem gebruiken. Speelt hij nu toren a2? Loper naar c4 krijgen. Dit verloopt veel te makkelijk. Ik ga winnen. Nog even m'n paard naar het centrum brengen en... Wacht? Mijn tegenstander heeft ook een réchterflank. Daarnet was dit deel van het veld nog onbelicht. Deal with it! Even op wandel met de koning dan maar. Niet met de loper aanvallen tegenstander, of ik hang, niet met... Hij ziet het niet. Weer mijn beurt om aan te vallen. Ik moet winnen, zo hoort het.  “Zet je hem nog schaakmat?” De blik van de toeschouwer maakt me ongemakkelijk. “Dit duurt inderdaad te lang”, laat ik me opdringen. Het bord verdwijnt. Ik zie stukken maar geen enkele zet meer. Daarnet zat ik nog op een middeleeuws slagveld, nu weer in de leefruimte. Waarom ben ik zenuwachtig? Angst om te winnen, of simpelweg om iets af te maken? Ik stamel en stotter nog wat met koningin en toren. De toeschouwer wordt echt ongeduldig nu: “Zet hem gewoon schaakmat!” Ik leg hem uit dat ik ‘het’ niet meer voel. “Dit is waarom ik ook niet graag plaatjes op feestjes draai”, zeg ik. “Ik vind mezelf wel een goede dj, maar word nerveus van publiek. Daarom zit ik hier.”  “Je hoeft niet elke zet voor je te zien”, bemoedigt de toeschouwer. Ik antwoord dat ik bang word als ik de volgende zet niet zie. “Bang om dood te gaan”, voeg ik er onnodig aan toe. Wat ik bedoel is dat ik momenteel niet verder kan omdat mijn hoofd wil weten hoe ik... doodga?  “Als je wil kan ik ervoor zorgen dat je weet hoe je doodgaat, ik kan het je zelfs laten zien”, knipoogt de toeschouwer. Ik besef plots weer waar ik me bevind. Hij zal toch niet... Ik weet dat hij een veel te donkere grap maakt, maar voel toch de drang om hem te overtuigen. Dat ik niet de dood op zich bedoel, maar de weg ernaartoe, leven dus. En dat hij me niet zal helpen door de weg korter te maken. Ja, je bent ergens onderweg gestopt met plannen maken en ja, door de dingen uit te stellen voelt het nu alsof je alleen maar kan aanmodderen, maar jij bent niet je vader. Jij hebt geen zelfmoord gepleegd. Het bloed dat door je moeder stroomt is niet dat van haar broer noch dat van haar zus. Ze deelden gewoon dezelfde ouders. En het bloed dat door jou stroomt is jouw bloed. Ook al heb je het van iemand anders gekregen.

Mr Jones
141 6

Gepubliceerd op

2 okt 2024