π ο λ ι τ ε ί α
Met klokkenluiders loopt het naar 't schijnt nooit goed af. Zelf ben ik zo ook eens bijna gelyncht omdat ik ergens het status-quo wou doorbreken. Kameraad 60 is dan ook een heerlijke nieuwe schuilnaam die mijn moeder me ooit gaf als koosnaampje. Ik weet niet of ze het Rode idee erachter doorhad. Nummers geven aan iets gebeurde wel meer in wijlen de Sovjetunie.
Maar de komedie is uiteraard overal. Neil Postman schreef het reeds in zijn Amusing Ourselves to Death in 1985 (!). Iedereen was bang voor de dystopie beschreven in George Orwell's 1984: een totalitaire, repressieve staat die allegorisch was voor zowel nazi-Duitsland als de Sovjetunie. Maar waar we werkelijk bang voor hadden moeten zijn is A Brave New World van Aldous Huxley. In het eerste boek werden boeken verbrand, in de wereld van het tweede wordt gewoon niet gelezen, omdat het niemand interesseert. Edouard Louis beschrijft het perfect in 'Ze hebben mijn vader vermoord'. Zijn vader vond school en lezen voor mietjes, en in onze meritocratie betekende dat een luizenbaantje in de fabriek, en snel aftakelen door drank, slecht eten en sigaretten. Kapitalisme, voilà, het woord is eruit. TINA: There Is No Alternative, dixit Margaret Thatcher. 'Greed is good!' aldus Gordon Gecko in Oliver Stone's Wall Street. Hier in Vlaanderen hebben we ook onze marketeers van de vooruitgangsgedachte en apologeten van oneindige Groei.
Het was een verademing Jan Leyers onlangs festivals te horen 'dissen'. Ook al is hij zelf willens nillens salonfähig en establishment, hij heeft als kind van de sixties en seventies een punt. Festivals zijn het tegenovergestelde van rock & roll geworden. Ze zijn zoals quasi alles geïncorporeerd door de Moloch van het geld. In zijn essays schrijft Harold Polis dat hij The Rolling Stones uitkotste toen hij zich bewust werd van hun belastingontduiking, en naar klassiek begon te luisteren. Ik vraag me zelf af wanneer ik nog gevaarlijke literatuur gelezen heb. Brusselmans kwam er onlangs nog het dichtste bij. Negatief weliswaar. Hoe mensen zouden gereageerd hebben als hij Jodendom niet met de Israëlische oorlogshaviken had verwisseld zullen we nu nooit weten. Maar de komedie dus, en de leugen. Onlangs verscheen Wise Guy, een documentaire over David Chase en The Sopranos, de beste TV-serie aller tijden, samen met David Simons The Wire. Van de eerste wordt gezegd dat het psychologie is, van het tweede sociologie. Op Knack-TV was er eens een professor die zei dat je door The Wire slimmer wordt en de maatschappij beter begrijpt. The Sopranos is een maffiaserie waarin de capo Tony Soprano aangstaanvallen krijgt, naar een psychiater gaat en Prozac moet beginnen nemen. Hij heeft zware mommy-issues en David Chase heeft volgens mij als katholieke Italo-Amerikaan eerder een serie gemaakt over moraal dan psychologie. De priester die verliefd is op Carmela, de vrouw van Tony, en voortdurend over de vloer komt om gulzig te smullen van haar heerlijke kookkunsten, zijn personage spreekt boekdelen over de hypocrisie des mensen. We zitten allemaal in de combine. We deugen niet, Rutger Bregman. The Wire is dan eerder een uiterst complexe en genuanceerde politieserie die de corruptie blootlegt van het staatsapparaat en het morele verval van de 'vrije wereld'. In beide series gaat het over Amerika, geld, vrijheid, blind ondernemen en cumuleren, en dat de deugdzamen meestal onderaan de ladder blijven hangen.
Wat is de ironie? Het is infotainment, maar vooral toch ook entertainment. Kunnen we de maatschappij veranderen (of de mens) door naar The Sopranos en The Wire te kijken? Of worden we gewoon verder in slaap gewiegd. Zijn het opnieuw ingekapselde Angelsaksische producten die winst opleveren voor de aandeelhouders van HBO? Het Baltimore van The Wire kan perfect verplaatst worden naar Antwerpen. En dan wordt het al direct warm onder mijn voeten. Ik durf niet te schrijven over de machtigen (de burgemeester, het schepencollege, de haven, de bouwlobby), die een monopolie hebben op geweld omdat de politie aan hun kant staat, of de gekken (cocaïnemaffia), die geweld, de bajes en de dood niet schuwen. Het is wel nog niet zo gewaagd als schrijven over Palestina en de Holocaust. Is er niet één of andere Wet van Murphy-achtige boutade die zegt dat iedere discussie op een gegeven moment vastloopt door de dooddoener van de Holocaust? Alleen al door het zo te formuleren ben ik bang om het te trivialiseren wat allerminst de bedoeling is. Ook hier is weer sociologie aan de hand. Hollywood is het gemakkelijkste voorbeeld. Ik ben opgegroeid met Star Wars en Indiana Jones. The evil empire in Star Wars was uiteraard een metafoor, of zelfs een allegorie, voor het fascisme. Darth Vaders helm was gewoon ook gebaseerd op een Duitse helm. Steven Spielbergs films gaan allemaal over de Tweede Wereldoorlog. De moffen waren allemaal door en door slecht, de Amerikanen helden, de Joden slachtoffer. Deze narratief komt terug in de Amerikaanse strip- en/of comics-cultuur. Veel tekenaars en/of schrijvers hadden Joodse wortels, en gebruikten de wereld van superhelden en superschurken als opnieuw een metafoor van fascisme en Jodenvervolging. De mutanten in de X-mannen zijn freaks en moeten vervolgd worden of zelfs uitgeroeid. De morele dilemma's van Spiderman zijn dialogen tussen zijn Ich, Es en Über-Ich. Freud meets het Oude Testament.
En ondertussen ben ik naar John Frusciante (wellicht een Italo-Amerikaan) aan het luisteren, gitarist van de Red Hot Chili Peppers, die de aan een overdosis gestorven en Joodse Hillel Slovak verving. Frusciante die willens nillens in de jaren '90 een dodelijke dosis speedballs gaf aan River Phoenix (een cocktail van heroïne en cocaïne) in The Viper Room, de nachtclub van Johnny Depp in Los Angeles. En denk ik ook aan Arno, TC Matic, Europese blues, Arno En Français, Arno die meer dan duizend vrouwen heeft gehad. En hoe alles exploiteren is, consumeren, verhandelen, excelleren. We zijn allemaal hoeren en/of pooiers. Of gladiatoren, als we naar professionele sporters kijken. In Het Einde van de Rode Mens van Nobelprijswinnares Svetlana Alexijevitsj, de beste schrijfster (en schrijver) die ik ooit gelezen heb, worden voormalige Sovjetmensen aan het woord gelaten. Ze praten weemoedig over hun land, de utopie waar iedereen gelijk was, jeden Mensch wird Brüder und Schwester. Allemaal verkocht voor hamburgers, jeans en porno. Ze lazen literatuur en gaven niet om zoiets bourgeois als mode en luxe. Oké, kort door de bocht. Alexijevitsj dweept zelf met Sjalamov als haar beste schrijver. Zijn Brieven uit Kolyma getuigen van de Stalinterreur. In zijn boek wordt afgerekend met de apparatsjiks maar ook met de échte criminelen, niet mensen zoals hij, die kritisch waren voor wat er van het communisme geworden was, maar dieven, moordenaars, geweldplegers. Zij konden nog gered worden volgens het staatsapparaat. De beste mensen in de goelag volgens Sjalamov waren gelovigen. En dan moet ik denken aan een verhaal over mode en Koransoera's. Ik weet niet meer wie of wanneer maar op een gegeven moment had er een couturier Koransoera's gezet op kleren gedragen op een modeshow. Dit werd sterk veroordeeld door Islamitische geleerden. Misschien werd er gedreigd met een Fatwa. Maar ik vond het ook een daad van verzet. Tegen de commercie, tegen het geld. Waarde hechten aan dat wat niet verhandeld mag worden, profaan gemaakt mag worden. Zo is Muhammad Ali's naam op Hollywood Boulevard de enige die niet op de grond ligt, omdat hij niet wou dat mensen op de naam van de Profeet zouden stappen.
Wat wil ik nu feitelijk zeggen? Weet ik dat eigenlijk zelf wel? Nee, buiten het feit dat er een ideologische en identitaire loopgravenoorlog bezig is, denk ik, kan ik alleen beschrijven wat ik zie, hoor, lees, zelf verre van neutraal, want groen en marxistisch. Al ben ik wel fan van geweldloze communicatie. Ik herinner me de Holocaustfilm Son of Saul. Toen ik die film ging zien, speelde zich ondertussen in de Parijse Bataclan een terreurdaad af. Jongeren van verschillend allooi gingen kijken naar Black in dezelfde cinema als mij. Ik maakte de opmerking dat ze beter naar Son of Saul zouden gaan kijken tegen mijn toenmalige vriendin. Klopt ten dele, ze hadden beiden moeten zien, net als ik. Maar dit is de realiteit. Toen Zidane Materazzi een kopstoot gaf in de finale van het WK 2006, een rode kaart kreeg en uiteindelijk zelf geen penalty kon trappen, én Frankrijk verloor, vonden al mijn 'autochtone' vrienden hem achterlijk, een landverrader, een dwaas, een stereotype van een te warmbloedige Noord-Afrikaan. Mijn 'allochtone' vrienden vonden het bangelijk, want hij kwam op voor zijn zus, die Materazzi een hoer genoemd had, maar haar wel liever wou hebben dan het truitje van Zizou. Fuck Frankrijk, fuck die koloniale natie! Ondertussen staat er wel een standbeeld van de kopstoot in Frankrijk. Het land van Mitterand en de Moulin Rouge en de taal van de liefde lijkt dus wel voor hun Algerijnse adoptiefzoon gekozen te hebben. Hij had hen natuurlijk wel al wereldkampioen gemaakt in 1998, bijna zoals Maradona op zijn eentje. Hadden wij het Lukaku vergeven, of de Franstalige Hazard, of Debruyne? Geld ziet groen, nee, de US Dollar is groen. Met geld koop je de boter, ja. In The Sopranos is er een scène waarin een Joodse psychiater het bloedgeld weigert aan te nemen van Carmela wanneer ze hem om raad vraagt. Op internet is er een website 'jew-watch' die 'exposet': David Simon van The Wire is Joods, Harrison Ford, Hillel Slovak, River Phoenix' moeder tot ze bij de christelijke sekte Children of God ging, én zedendeliquent Harvey Weinstein. Wie een hond wil slaan vindt al ras een stok. Nog even en ze maken van Dutroux een Jood. Maar je hebt dus linkse Joden, rechtse Joden, atheïstische Joden, vooral dat laatste is een verschil met Moslims, verder dan cultuurmoslims komt bij voorbeeld Abou Jah Jah niet. Je kan geen atheïstische Moslim zijn, maar dus wel een atheïstische Jood. En dat komt dan toch weer door het etnische, identitaire. Zionisme had in het begin met zijn kibboetsen een links, misschien zelfs pacifistisch ideaal. Maar nationalisme lijkt toch steeds de ruk naar rechts te nemen. Mag ik mij ondanks alles scharen achter Bella Hadid? "I will forever stand by my people of Palestine while continuing to advocate for a world free of antisemitism. Antisemitism has no place in the liberation of the Palestinian people." Zij is weliswaar gecanceld door Adidas. Toch weer die verdomde moffen. Weten zij dan niet dat Europa joods-christelijk is? Plato en Jezus hebben dit continent fundamenteel bepaald. De Islamitische Profeet Mohammed en in mindere mate de Boeddha en Confucius zullen daarbij komen. Eén van de vijf pilaren van de Islam is de Zakat. Het woord betekent 'reiniging' in de vorm van verplichte aalmoezen aan de armen om tot een rechtvaardiger verdeling van goederen te komen. Waar geld allemaal niet goed voor is. Misschien is geloof toch het antwoord op kapitalisme. Geloof dat niks te maken heeft met pedofiele pastoors, met Daesh of het cancelen van Palestijnen, Rohingya, Congolezen, Oeigoeren, Tibetanen en zoveel andere onderdukte mensen. Wel met gerechtigheid en gelijkwaardigheid. Zou het kunnen, uitbuiting liquideren? Rutger Bregman is wel idealistisch, waar David Chase en David Simon staan weet ik niet. Ironie gaat bij hen soms naar cynisme tot fatalisme. Dus ook hier rest ons enkel geloof en hoop. Dat hebben ze ons gelukkig niet afgepakt toen de doos van Pandora werd geopend.
John Frusciante - Height Down feat. River Phoenix
