Een creatief denkend kind doet er goed aan de frustratie van leren niet uit de weg te gaan, maar zijn plafond te onderzoeken. Je kent het wel, de stem die zegt dat iets niet goed genoeg is, dat je het toch niet kunt? Die stem maakt dat je een plafond ervaart. Als een clubbewaker, dubbelgespierd, duwt hij je naar beneden. Je blijft onder je plafond hangen en groeit niet verder.
Vallen en opstaan
Ook schrijvers van korte verhalen kunnen tegengehouden worden door het gevoel dat je nu eenmaal niet beter kunt dan wat je al doet. Dat gevoel kan lijken op een intimiderende hindernis vol verhalen ter bevestiging; vanaf hoe je stuntelig leerde kruipen, een slecht cijfer voor een schrijfwerkje kreeg, tot aan het oneens zijn met een professor hoe je je scriptie schreef. Bij leren schrijven is het niet anders, eerst komt het kruipwerk, pas veel later komt iets in beeld dat publicabel is, een weg vol krenkingen. De stem van een leraar kan je tegenhouden hebben, misschien werd je zelfs uitgelachen. Achter ieder succes ligt een berg verhalen van vallen en opstaan, ook als het gemakkelijk lijkt te gaan. J. K. Rowling kreeg zo’n tiental afwijzingen voor ze werd gepubliceerd door een uitgever. King kreeg er honderden en prikte ze aan een balk boven zijn bed.
Breek door
We ervaren een plafond, omdat psychologen eerst uitgingen van een vaststaand IQ en niet van een variabele die je door oefenen, leren en ontwikkelen kunt bouwen. Feuerstein toonde aan in onderzoek dat dit te herzien is. Je verbale IQ, die je gebruikt voor verwoorden, en je performale IQ, die je gebruikt voor plotten, kun je trainen. Je blijft niet ‘dat slechte cijfer voor schrijven’. Je bent niet de afwijzing van jouw verhaal in een tijdschrift. We kunnen ons steeds verder ontwikkelen. Eerste vereiste is willen.
Show-don’t-tell
Manieren om je niet neer te leggen bij jouw plafond – zelfs als je al gevorderd bent – is het volgen van cursussen, zoeken van schrijfbegeleiding, leren van een redacteur, masterclasses, schrijfboeken en literaire tijdschriften lezen. Vergeet daarbij niet jouw denken en levenservaring mee te laten groeien. Zelf weet ik het een en ’t ander van show-don’t-tell, heb ermee geworsteld, er veel over gelezen. Toch ga ik de masterclass van Naakte Lunch volgen daaromtrent omdat ik nog niet helemaal tevreden ben over hoe ik mijn verhalen dit principe toepas. Ik zal, eigenwijs als ik ben als vrije autodidact, mijn eigen show-don’t-tell invulling proberen te ontwikkelen. Natuurlijk zal ik daarbij mijn plafond trotseren. Ik wil bij Naakte Lunch bloggen over hoe ik dat aanpak.
Tot slot: een opdracht
Probeer eens waardering te geven aan een schrijver van een kort verhaal. Ik heb zelf via haar uitgever aan Marga Minco een bespreking van een kortverhaal opgestuurd, aangemoedigd door een schrijfdocente. Ik kreeg geen antwoord van de oude dame, maar het voelde goed dit te doen en het helpt het schrijven van korte verhalen serieus te nemen als volwaardig onderdeel van de literatuur. Het gaf me ook het gevoel dat ik mijzelf mag overtreffen en niet op een bepaald punt hoef te blijven hangen. Ervaar zelf eens wat het met je doet. Kies een (favoriet) kortverhaal en schrijf een e-mail naar de uitgever of redactie voor de schrijver. Verwacht geen antwoord maar onderzoek wat voor gevoel het bij je oproept.