Soms denk je dat terug gaan naar je dorp van toen een isolatielaag zal leggen op je hart en geest. Je hebt de plekken en de mensen al duizendmaal opnieuw gezien en gehoord in milliseconden stukjes film, allemaal kriskras door elkaar en op een dag, ja, dan sta je daar.
Ik sta weer in mijn straat. Ik wandel naar mijn huis vanaf de hoek van de hoofdstraat. Vroeger telde ik soms, na het afscheid van mijn vrienden op de hoek van de straat, de stappen tot aan de garagepoort, maar ik ben het getal vergeten. De garagepoort stond altijd op een kier en je moest de witgeverfde deur ervan dichtslaan met een kordate duw, want, vreemd genoeg, bedenk ik nu, was er geen deurkruk aan de buitenkant van de poort. Niemand van mijn huisgenoten vond dit vreemd. En niemand kloeg ook over het openen van de poort. Die vouwde in drie delen uit elkaar met grendels in de grond. Waarschijnlijk heb ik die poort tientallen keren open en dicht gedaan, maar dat weet ik niet meer. Toch zie ik in mijn hoofd mijzelf giechelend van plezier rennen van grendel naar grendel en ik voel mij huppelend blij. Auto weg, en samen op stap naar een nieuw avontuur. Mijn vader, gebogen over de Shell wegenkaart, want die ligt nu opengevouwen over de volledige keukentafel. Zijn wijsvinger volgt een route die hij prevelt in zijn hoofd. Ik kijk toe in bewondering. Mijn vader brengt ons naar kerken, historische plekken overheen het land en bestuurt de auto met een zelfzekere, stoere houding, wat ben ik trots op hem. Ik leun met mijn ogen dicht achterover en hum mee met de motor: eerste, tweede, derde en dan vierde. Mijn vader hapert nooit. Tot hij boos snauwt dat ik er mee moet ophouden. Mijn moeder en zus klagen over mijn lawaai. Misschien dateert het wel van die tijd dat ik nu alle teksten op mijn weg luidop lees als ik passagier ben op de voorbank: wegwijzers, reclameborden, teksten op auto’s… ik lees ze allemaal luidop met de juiste intonatie. Ixina, zing ik, Bakkerij Lindàààà, want ik zie in haar etalage dat Linda best wel wat aaaa’s kan gebruiken, Deinze 7, dat is neutraal, begrafenissen Vandenabeele, zeg ik met een grafstem, alle klussen zegt de bestelwagen voor ons aan de verkeerslichten. Dat zeg ik dan weer opgewekt. Ik maak mijn medepassagiers hoorndol. Zo hield ik dat toen en hou ik het nu duizenden kilometers vol tot ik in slaap val of iemand boos snauwt dat ik ermee moet ophouden.
Ik kan het huis alleen maar meer zien tussen stukjes haag. Toen ik er woonde, was alles open. Je zag door naar het bloemenperk en de moestuin van mijn vader en ook het stukje gras, waar wij op picknickten in Tiny-stijl. Oranje limonade met blauwe plastieken bekers in de picknicktas, recht uit de keukenkast. Gesmeerde boterhammen in rare doosjes. Zo zitten wij te picknicken met zicht op straat en de straat met zicht op ons. Elke struik mooi getrimd, alles afgelijnd, symmetrie, daar ben ik mee opgegroeid. En op warme zomeravonden met de hele buurt op de stoep zitten bij Adrienne. Iedereen brengt zijn stoel mee en er wordt gepraat tot het zo donker is dat je de muggen ziet cirkelen rond het straatlicht aan de stoep van nummer 30 en het meppen net te vervelend dreigt te worden. Alles altijd open. Iedereen weet alles. Tot ergernis van mijn moeder soms. Je leven onder de microscoop bij tientallen buren die je leven beter kennen dan jezelf en genadeloos oordelen. Mijn vader wil die avonden niet en blijft thuis met zijn voeten in een teiltje lauw water. Alleen, luisterend naar bomen en bloemen. Zo is hij wel.
Ik sta er nu al enige minuten. De ingang lijkt dichtgegroeid en ik durf ook niet aan te bellen. Eigenlijk zou ik dat wel willen. Ik ken de scherpe, schelle klank nog van de melkboer. Die belde langer en nerveuzer dan de groenteboer. Die kwam altijd net als de soep was uitgeschept. De running gag op zaterdagmiddag. De twee treetjes voor je binnen kon. Uren heb ik er gezeten, ineengedoken of trots de hoogte in. Te mokken, of met liefdesverdriet, of met een hart zingend van pure liefde op een troon, zichtbaar voor de hele straat. Ik was te laat, te vroeg, te lui, te luidruchtig, te speels… de buurt die wist het wel.
Een buurvrouw van toen komt afgesloft. Ik ben al lang te veel verdacht. Zij was toen oud en is dat nog. Ik ben dat jonge meisje, maar zij herkent mij niet. “Ben je van hier?” vraagt zij. Jaren heb ik mij afgevraagd of je aan mij zou kunnen zien uit welk dorp ik kom, maar ik draag dus niet de tekenen. “Wiens kleine ben jij? “ vraag zij en ik zie dat haar rechterhoektand nog altijd afgebroken is. Wiens kleine je bent, bepaalt hier je volgorde in het leven. Dat was ik ook vergeten. Ik ben graag iemands kleine, maar ik wil geen antwoord geven. Mijn antwoord zou over luttele uren een lawine van halve waarheden en veroordelende genoegzaamheid kunnen veroorzaken. “Hoe is het nog met Willy?” vraag ik. “Ken jij onze Willy?” vraagt zij met een stem vol trots en tegelijkertijd grote achterdocht. Willy is haar zoon en in elk verhaal van de buurvrouw kwam hij wel drieëntwintig keer voor. Mijn stem herkent zij niet, mijn gelaatstrekken al evenmin. Dat maakt mij toch wat triest. Jaren deelden wij de straat. Ik kwam er elke dag roepend wuivend voorbij. “Altijd goeiendag zeggen.” zeiden mijn vader en mijn moeder. En toch ben ik vergeten. Is ons hele gezin vergeten. Net alsof wij er nooit waren of in een diep gat gezogen zijn onder het huis en niemand uit de straat die zich daarover zorgen maakt. Ik antwoord niet. Wat is de zin ervan? Doet het er nog toe dat Willy, mijn zus en ik vele avonden badmintonden, aangemoedigd door de halve straat, op een denkbeeldig speelveld,? Doet het er nog toe dat Willy altijd gewild komisch krom Engels met mij sprak omdat hij gehoord had dat Engels spreken mijn hobby was en ik mijn moeder beloofd had te blijven lachen voor zijn zelfde mop ?
Ik besef de zinloosheid van het staren naar je oude huis. Ons leven is er opgehouden. Alle bewegingen en geluiden zitten in mijn hoofd en niet in dat huis. Zelfs nu ik de rode baksteen zou kunnen aanraken, is het niet meer dan een foto uit het album. De foto waarover wij discussiëren of het nu 1974 was of 1976. Het is tijd om te vertrekken. De buurvrouw blijft mij aanstaren en geeft het nog niet op. “Het is hier veel veranderd”, zegt zij, “allemaal andere mensen”. Dit is mijn opening om mij voor te stellen, maar ik kan mijzelf er niet toe bewegen. Het voelt als verraad tegenover wie ik ooit zo graag zag in dat huis, net alsof ik de betovering dan voorgoed verbreek. De beelden in mijn hoofd en mijn hart moeten blijven wat zij zijn en de buurvrouw is de boze heks die mijn leven kan doen kantelen. “Het waren andere tijden vroeger”, gaat zij onverstoorbaar verder. Niemand spreekt hier nog met elkaar. Elk leeft hier nu alleen.” Haar ogen beklemtonen de eenzaamheid. “Dat was vroeger anders. Neem nu die mensen van nummer 32”, en tot mijn ontzetting wijst zij naar ons oude huis. Ik krimp in elkaar, “daar zou je veel over kunnen vertellen, maar dat ga ik niet doen. Ik roddel niet.” Net als zij adem hapt om toch te roddelen wordt het te veel voor mij. “Vindt u het normaal dat u ongegeneerd details over levens van mensen die u niet eens echt kende rondspuit aan een onbekende die toevallig eens 14 minuten voor een huis staat in uw straat? Kan u eerlijk vanuit uw hart zeggen dat u de harten en de geesten van die mensen kon lezen? Ik dacht het niet. U kon het vroeger al niet en…”. De dramatiek neemt over. Dat doet een dorp met je. “Wat bedoelt u met vroeger?” onderbreekt de buurvrouw. “Laat maar, zeg ik, ik geef het op.” Ik been ontgoocheld naar mijn auto. Dit was een slecht idee. Mijn suikerrieten idylle is nu nog eens gebroken ook. Ik had nooit mogen terug keren.
Mijn buurvrouw wandelt terug naar haar huisje, maar keert zich een laatste keer om. De keukenvloer was van aarde, dat herinner ik mij nog. En er lag een bobbel net onder de tafel. Of heb ik dat gedroomd? Zij moppert luid: “Die mensen van nummer 32, zetten de vuilnisbak altijd buiten op dinsdag, maar dan ook altijd – en dat is echt wel een vette ij - en je moet weten, de vuilniskar komt op woensdag, dus die bak staat er dan veel te vroeg en dat staat daar dan maar, zo scheef aan de straat. Dat zij die dan nog recht zouden zetten, maar neen, dat is te veel gevraagd. En zij laten die dan ook nog eens staan tot donderdagavond. En dat is dus elke week zo. Er is geen respect meer.” Hoe kon ik niet langer weten dat je restfractie in mijn straat en in mijn dorp de kern kon zijn van het bestaan?