11/05: 'Weer naar de Ardennen' van Machteld
Jan Posman is schrijver, docent Nederlands in Zeeland en ex-schrijfdocent Hij woont langs stil water op de Belgisch-Nederlandse grens. Hij recenseerde voor de Poëziekrant en publiceerde twee romans bij Manteau. Hij won ook verschillende prijzen, waaronder de poëzieprijs van de Stad Brugge 2008 en de Aspe Award 2018. Momenteel werkt hij aan een nieuwe roman en aan een verhalenbundel.
Jan Posman tipt deze week 'Weer naar de Ardennen' van Machteld.
"Spanning creëren is essentieel in het literaire vak. Het is niet de bedoeling dat je lezer gaat zitten sidderen in zijn of haar stoel. Spanning creëren is nieuwsgierigheid wekken. De lezer moet lezend altijd benieuwd zijn naar het verdere verloop van je verhaal.
Daar zijn een hoop manipulatietechnieken voor. Je kan bijvoorbeeld de handeling vertragen. Je personage treedt binnen in een oude fabriek. Het is er zo stil dat het wat onheilspellend wordt. Je lezer vermoedt dat er iets ingrijpends te gebeuren staat. En dan las je een uitgebreide beschrijving in van een oud schilderij dat daar is achtergebleven.
De bekendste manipulatietechniek is die van de open plek (Unbestimmtheitsstelle). In je eerste regel introduceer je Marjolein. Marjolein is een enorme open plek. De lezer wil en zal er gaandeweg achter komen hoe zij in het leven staat en wat ze op het oog heeft. Een auteur heeft een intuïtieve feeling voor de dosering van open plekken. Soms zijn er te veel en dan haakt de lezer af. Het luistert nauw.
Dat is waarom ik 'Weer naar de Ardennen' van Machteld even onder de aandacht wil brengen. Met het grootste gemak en met de simpelste gegevens weet Machteld een massieve spanning op te wekken. Haar vertellende instantie is namelijk een enorme open plek. Wie is er nu aan het woord? Machteld biedt ook heel subtiel de middelen aan om erachter te komen dat een huisdier aan het woord is. De woorden "Vrouwtje" en "Baasje". Veel meer krijg je niet en zo hoort het ook.
Niet minder sterk is de manier waarop een recent overlijden aan het licht komt. Dezelfde schaarse middelen, dezelfde subtiliteit laten het wonder gebeuren. Machteld had in de eerst regel al kunnen meedelen dat het Baasje er niet meer was. Daar heeft ze niet voor gekozen, het staat bijna tussen de regels en merkwaardig genoeg komt het op die manier voor de lezer harder aan. De lezer had er zijn schouders bij opgehaald als het in de eerste regel had gestaan, door de feeling van Machteld wordt het echt pakkend."
