Schrijvers Zonder Vlees (40): Farid Zahnoun

Eten en gegeten worden

Tegenwoordig ervaren velen het als storend wanneer de mens te zeer onderscheiden wordt van het dier. Zijn wij dan werkelijk zo speciaal? Want als het echt zo is dat de mens zich van andere dieren onderscheidt vanwege zijn algemene intelligentie, waarom is hij dan het enige wezen op deze wereld dat voortdurend bezig is met die om zeep te helpen? Dat kan toch moeilijk een teken van intelligentie genoemd worden? Maar precies in deze vraag schuilt tegelijkertijd iets van het eigene aan de mens. De mens is het enige ons bekende wezen dat zowel de eigen activiteiten als die van zijn of haar medemens bewust evalueert, beoordeelt en veroordeelt. Enkel mensen houden zich expliciet bezig met het moreel evalueren van gedrag. En een van die fundamentele gedragingen, dat we met alle levende wezens gemeenschappelijk hebben, is ons eetgedrag…

In tegenstelling tot andere wezens evalueren mensen wat zij al dan niet als voedsel tot zich nemen, ongeacht de reële voedingswaarde. Voor zover we weten doet geen enkel ander dier dit, maar omdat onze eetgewoontes zozeer horen bij de routines van iedere dag, hebben we zelden aandacht voor deze typisch menselijke eigenschap. Maar bemerk hoe sterk we reageren wanneer we iemand ontmoeten die zegt dat ze iets dat we zelf haast dagelijks op ons bord hebben, niet mag eten vanuit haar cultuur/geloof. Wat we vaak niet beseffen, en wat hier aan het licht komt, is dat onze eetgewoontes lang niet zo vanzelfsprekend of ‘natuurlijk’ zijn dan we doorgaans geloven. Er is waarschijnlijk geen enkele cultuur waarin zomaar alles mag gegeten worden wat feitelijk voedzaam is, en elke cultuur heeft zijn eigen bepalingen over wat wel, en wat niet als voedsel geldt.

Dat we nadenken over wat we eten is dus niet nieuw; dat hebben we altijd al gedaan. Wat echter wel nieuw is, is dat vandaag steeds meer mensen het eigen eetgedrag evalueren, niet vanuit het idee dat bepaalde voedingsmiddelen ‘slecht’ zijn voor ons, maar omgekeerd, namelijk vanuit de overtuiging dat ons eetgedrag ‘slecht’ is voor de ‘voedingsmiddelen’. Ik heb het hier dan natuurlijk in de eerste plaats over dieren. Wie zijn eetgedrag aanpast in functie van het welzijn van het dier, en niet in functie van de voedselvoorschriften van de eigen cultuur, laat zich leiden door een ideaal dat die cultuur overstijgt, en dat gebaseerd is op iets veel reëler: het effectieve lijden van het dier.

Wat dat laatste betreft is er wellicht weinig verschil tussen de mens en andere zoogdieren. Afzien kunnen we allemaal. Waarin we wel verschillen is in het feit dat we de enige wezens zijn die in staat zijn zich het lijden van andere wezens aan te trekken, en er ons gedrag ook aan aan te passen. Uiteraard doet (nog?) lang niet iedereen dit, maar dat we ertoe in staat zijn pleit toch een beetje voor onze soort.     

Met deze tekst sluiten we de  schrijfkans 'Schrijvers Zonder Vlees' af. 40 schrijvers lieten zich inspireren door Dagen Zonder Vlees en goten hun ervaringen in een literaire tekst. Lees alle teksten na op www.creatiefschrijven.be/schrijvers-zonder-vlees.