(uit “verhalen van A tot Z”)
“Op deze aardbol zijn er lui die nog nooit gehoord hebben van…..” - “Hoe is het mogelijk dat niemand dit eerder wist….” - “Was ik toen alleen op de wereld of wat, dat weet toch iedereen ? “
Soms begrijpt men niet dat iemand meer dan een ander geïnteresseerd is in wat er op onze planeet gebeurt. Daarenboven gaat men bij het ouder worden feiten soms totaal anders inkleuren. Over wie men hoog inschatte duiken opeens donkere verhalen op of omgekeerd krijgen zwarte periodes uit het bestaan plots een draaglijke lichtheid.
Wat voor de een waardevol is, kan voor een ander waardeloos zijn.
Zo zegt het kleindochtertje tegen haar opa dat zij absoluut niet begrijpt waarom hij die roze vlek onder de nog grotere rode vlek mooi vindt of die zwarte vorm op een helgele achtergrond : poeh, wat zie je daar in ?
Zo vraagt opa zich dan af of het wel zin had de zeefdruk van “Red over Pink” van Mark Rothko of het originele werk dat door de kunstenares “Dark on visit” genoemd werd, in zijn huis op te hangen? Wat heeft het kleinkind aan de boodschap dat het origineel van Rothko’s werk uit 1968 samen met vele andere van zijn meesterwerken voor tientallen miljoenen US dollars geveild worden? Waarom kostte het tweede schilderij net geen duizend euro : het was even abstract en had nochtans veel meer kleuren als het eerste.
Wat maakt iets onbetaalbaar, wat is groots, wanneer heeft of krijgt iets of iemand grandeur ?
Wanneer is men een groot, wanneer een klein kunstenaar ? Alweer een tijd geleden, ontmoette ik op een receptie het duo Miek en Roel. Roel had inmiddels spierwitte haren, net als ikzelf trouwens. Miek was zwaarder geworden, net als ikzelf trouwens.
Het verwonderde mij dat zij me beiden zo hartelijk begroetten. Hun grijze hersencellen waren beter getraind dan de mijne want ze wisten nog hoe ik hen in hun prille beginperiode meermaals had ingeleid voor een optreden.
Zo stonden wij ooit samen op de affiche van de eerste afscheidstournee van niemand minder dan Boudewijn de Groot, zij waren het voorprogramma, ik was de presentator. De Groot zou later nog dikwijls afscheid nemen en nu de man ook witte haren heeft staat hij al weer terug op de planken.
Miek en Roel behoorden tot de schare “klein”-kunstenaars die in Vlaanderen wereldberoemd werden. Maar het repertoire van de grote De Groot werd evenzeer tot de “klein” - kunst gerekend. Wanneer krijgt kunst een grote “K” toegemeten ?
Bij een andere gelegenheid, schudde ik de hand van Nic Balthazar en vroeg hem of hij nog wist hoe wij samen met zijn broer Tom en zijn ouders in het beroemde restaurant “La Coupole” in Parijs hadden gedineerd? “La Coupole”, dat eerder op een veredeld stationsbuffet leek, was steeds volgeboekt. Hier wilden de groten der aarden - en de kleinen die zich groot wilden voordoen - gezien worden. Door de klapdeuren kwam af en toe een beeldschone Française binnen en schreed tussen de tafels door, schoorvoetend gevolgd door de, soms reeds bejaarde couturier. Neen, ze hadden geen tafeltje gereserveerd, want ze verdwenen weer langs de andere kant van de zaal, maar dit was de manier bij uitstek om hun nieuwste creatie aan “le tout Paris” te tonen.
Natuurlijk wist Nic dat niet meer, de man was toen een jonge tiener met (nog) een fameuze bos haren. Later imiteerde hij de haardos of het ontbreken eraan van zijn vader Herman. Naast een notoir hoogleraar en socialistisch voorman was vader Balthazar ooit provinciegouverneur van Oost Vlaanderen. Later bleek ook dat hij binnen de vrijmetselarij ooit optrad als peter voor mijn inmiddels overleden nonkel bij diens intrede in de Loge.
Met gemeenschappelijke vrienden hadden wij met de Balthazars voordien de voorstelling bijgewoond van “Bodas de sangre” (1933) van Frederico Garcia Lorca. De in het Nederlands vertaalde “Bloedbruiloft” zou later in het Gentse Multatulitheater worden opgevoerd .
Lorca en “grootsheid” ? Beluister op Youtube zijn gedicht “A las cinco de la tarde” en je vindt de Spaanse taal de mooiste op de wereldbol, ook al versta je geen jota van wat er ’s namiddags om vijf uur is gebeurd.
Wie dat wel heeft geweten was Charles de Gaulle, de voormalige president van Frankrijk. De Generaal was een groot man, letterlijk en figuurlijk en op een of andere manier had hij te doen gehad met de vrijheidsstrijders van de Spaanse revolutie.
Iets ludieker, werd over de Gaule gefluisterd dat hij volgens een lokaal gebruik rond de kersttijd in een Frans dorpje een geschenk neerlegde bij de kerstkribbe. Toen de camera op het pakje inzoomde, kon men op het bijhorend briefje lezen : “ Du grand Charles au Petit Jésus”. Nog iets ludieker loopt over hem ook het verhaal dat tijdens de pauze bij een toneelvoorstelling in een Parijs theater iemand naast hem in de herentoiletten zei “belle pièce, mon général” waarop hij lakoniek antwoordde “regardez devant vous, monsieur”. In beide gevallen kan men zich afvragen of het om zijn letterlijke dan wel figuurlijke “grandeur” ging.
Hoe klein kunnen grote namen zich voordoen, hoe groots kunnen kleine dingen zijn.
Een plaats met zogenaamde grandeur was aan de Belgische Kust het hotel “La Réserve”. Als vijftienjarige stond ik aan het hekken te gluren of ik geen glimp kon opvangen van een of andere beroemdheid die er logeerde. Een twintigtal jaar later was ik er zelf een gast als medewerker van de internationale hotelgroep die deze inmiddels vergane glorie in Knokke had opgekocht. Toen kwam aan het licht dat er gezien het immens succes in het roemrijk verleden aan belachelijk hoge prijzen kleine bergplaatsen als logeerkamers fungeerden en dat slechts de enkele onbetaalbare suites over individuele badkamers beschikten.
De grote Goethe sprak de wijze woorden : “ In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister” of “in de beperking toont zicht pas de meester”. Wie als iemand met grandeur herinnerd wil worden, doet er best aan een onbesproken pad te bewandelen zonder Lewinskis of Boëls, tenzij je als François Mitterand in al jouw grootheid lakoniek kunt toegeven : “Et alors ?”