Volgens Afromedica – een vereniging medische studenten van verschillende onderwijsinstellingen - vertrekt de gezondheidszorg te veel van wit perspectief omdat in onze gezondheidssector geen gegevens op basis van afkomst worden verzameld (DS 13 april 2021). Voor dat laatste is een reden. In het voorstellen van de vzw valt het woord ‘racisme’ al vrij snel maar racisme heeft hier niets mee te maken, zoals de voorzitter Bella Manirambona beweert. Ook over verhalen over discriminatie in de zorg blijven we op onze honger. Het is een staaltje pure identiteitspolitiek die de strijd tegen racisme verlamt, ons gezondheidssysteem besmeurt, mensen in gevaar brengt en discriminatie bewierookt.
Nochtans, indien de vereniging én de universiteit hun huiswerk hadden gemaakt en lessen hadden weten te trekken uit de strijd tegen aids en hoe aids-activisten het hele Europese gezondheidssysteem sinds de jaren ’80 hebben weten te transformeren, zouden zij weten dat onze Belgische dokters – en bij uitbreiding ons gezondheidssysteem - niet blind zijn voor mensen met een welke huidskleur dan ook. Door het debat naar racisme toe te trekken en er een identiteitskwestie van te maken, schofferen de vzw en de universiteit al het werk dat activisten toen in gang gezet hebben en smoren zij elk zinvol debat rond hervormingen in de gezondheidszorg in de kiem. Zeggen dat ons gezondheidssysteem racistisch is, terwijl de voorzitter zelf geniet van dit systeem, verdient een korte verduidelijking en analyse om aan te tonen dat racisme hier totaal van de pot gerukt en historisch onjuist is. Ons gezondheidssysteem is holistisch, multidisciplinair en universeel.
De voorzitter maakt meer heisa rond de representatie van mensen van kleur en zij doet dat vanuit haar geprivilegieerde situatie, eerder dan dat ze lessen leert uit het aidsactivisme in België en in Europa dat rechten toekent aan alle patiënten in ons universeel gezondheidssysteem. Volgens haar zijn er in haar lessen amper afbeeldingen van zwarte patiënten te zien met een huidaandoening. Nochtans worden de verschillende huidtypes in alle vormen en kleuren in deze lessen besproken. Het lijkt me interessanter onze aandacht meer te spitsen op de inhoud, niet op de vorm, nog minder op racisme of identiteit.
De Franse socioloog Didier Fassin (In: L’indicible et l’impensé. La “question immigrée” dans les politiques du sida. Sciences sociales et santé – 1999) wijst op het gevaar bij hen die geen verschillen tussen verschillende groepen in analyses en statistieken maken en bij anderen die zich beroepen op het belang van de cultuur en de identiteit. Beide analyses omschrijft Hannah Arendt als politiek geweld: beide systemen streven naar politieke en economische macht. Om methodologische redenen worden mensen van andere afkomst in ons gezondheidssysteem niet gespecifieerd en de vraag is alleen maar welke woordenschat je gebruikt om mensen of groepen mensen te benoemen. Iemand van andere afkomst is gebonden aan een nationaliteit, een immigrant verwijst naar de plaats van herkomst, wat ook de nationaliteit van de persoon moge zijn. Maar mensen van kleur die geboren zijn in Westerse landen worden niet apart in statistieken opgenomen. Moeten we een apart systeem voorzien? Wat motiveert deze vraag?
Fassin verwoordt hiermee de kern van het debat: langs de ene kant heb je een debat dat berust op statistieken en niet op emoties of geruchten (van discriminatie of racisme bijvoorbeeld); langs de andere kant moeten mensen van andere afkomst – dus niet in een Westers land geboren – zichtbaar zijn en worden ook zo de sociale leefomstandigheden en hun recht op gezondheidszorg bloot gelegd. Als derde punt wil de identiteitspolitiek ook mensen van kleur die hier geboren zijn in een apart, zeg maar meer zichtbare analyse en statistiek steken. Met andere woorden, wat primeert in ons gezondheidssysteem: nationaliteit, afkomst of identiteit? En hoe motiveer je dat?
In identiteitspolitiek gaat het veelal om mensen van Afrikaanse origine. Deze bevolking opsluiten in een cultuurgebonden interpretatie van een ziekte, komt neer op hun recht op een universele aanpak van hun gezondheid te negeren en hen zo uit te sluiten van waarden, representaties en praktijken van de Westerse geneeskunde (Fassin in: “Sida, immigration et inégalité, 2002).
Want over wie of voor wie spreekt de vereniging? Over geprivilegieerde mensen van kleur die op de universiteit zitten, of gaat het over alle mensen van kleur, ook diegenen die gemengd zijn? Een ander gevolg van de voorgestelde cultuurgebonden interpretatie is dat dat systeem een homogeniteit veronderstelt over wat Afrikaans is, of het nu gaat over geloof, gedrag of hoe men naar de realiteit kijkt.
De woke-hysterie heeft hier geen plaats en het valt te betreuren dat Afromedica, en bij uitbreiding ook onze universiteiten, onder het misleidende en discriminerende mom van dekolonisatie, de essentie van de strijd tegen racisme uitholt, ons gezondheidssysteem onderschat en niet onderschrijft en de burgers in hokjes opsluit ten koste van hun eigen gezondheid.