“Pieter, wat heb jij gedaan om al die dwanggedachten, traumatische herbelevingen, paniekaanvallen en nachtmerries te bedwingen? Om maar te zwijgen over de insomnia, rusteloze benen, hartkloppingen, trillende oogleden en klopgeesten waar je zoveel lange jaren onder gebukt bent gegaan?”
Hoewel ze uiterst relevant is, krijg ik die vraag maar zelden te horen. De waanzin staat dan ook niet in mijn aangezicht gekerfd. Ik loop niet rond met een aluminiumhoedje en in mijn staart willen bijten heb ik al lang afgeleerd. Hoogstens zie ik er een beetje verward uit. Waanzin is bovendien erg betrekkelijk. Hij heeft me vaak bedreigd, maar heeft me nooit verschalkt. Hoe heb ik dat gedaan? Door gewoontes te kweken die duidelijke grenzen markeren. De levenskunst is vooral de kunst om afstand te bewaren.
Als twintiger was ik getuige van twee profetieën. De eerste kwam uit de mond van een oude vriend die me tijdens een kotfeestje toevertrouwde dat ik ofwel in een psychiatrische instelling zou belanden, ofwel succesvol zou worden.
Het eerste deel van zijn voorspelling bleek wonder boven wonder uit te komen. Tijdens dat verblijf van elf maanden hoorde ik een tweede profetie, ditmaal afkomstig van een manische oud-tv-producer die voorzag dat ik voor mijn 50ste beroemd zou worden.
In de 11 jaren die mij resten voor ook deze profetie bewaarheid wordt, tracht ik het hoofd koel te houden door vast te houden aan 4 gewoontes die mij beschermen tegen een al te grote portie euforie of naargeestigheid. 4 gewoontes die mij de gulden middenweg tonen, maar me tegelijk leren om de matigheid slechts met mate te bedrijven. Voor ik het weet belichaam ik immers de levensfilosofie die spreekt uit het griezelige klankexperiment dat Radiohead verstopte in het midden van hun magnum opus O.K. Computer:
"Calm, fitter, healthier and more productive
A pig in a cage on antibiotics."
Gezonde gewoonte 1: Wandelen
De gezondheidsvoordelen van wandelen zijn legio. Zelfs in de grootstad waar ik woon, loont het de moeite om af en toe de benen te strekken en naar buiten te gaan. Al lijkt dat niet zo evident wanneer ik mij tijdens het strekken van mijn benen en het klaren van mijn hoofd een weg baan door slenterende dagjestoeristen, bizarre zigzagbewegingen maak om contact met fondsenwervers te vermijden of de neiging onderdruk om opgesmukte dames in bontmantels, gehuld in een misselijkmakende wolk van parfum en luid kakelend ter bevestiging van hun plaats in de pikorde (die ze louter danken aan het salaris van hun echtgenoot), in hun nek te fluimen en vervolgens keihard op hun enkels te stampen, zodat het de laatste keer is dat ze eenieders, maar vooral mijn pad blokkeren.
Toch brengt wandelen rust in mijn hoofd. Al zijn de gezondheidsvoordelen groter als ik het vroeg in de ochtend doe, wanneer de dagjestoeristen nog in de file staan, de fondsenwervers nog liggen te stinken in hun studentenkamer en de madammen met een bontjas druk bezig zijn met het maken van hun toilette.
Gezonde gewoonte 2: Bidden
Ja, bidden! Dat had je niet verwacht, hè? Ik heb geen idee of bidden een positief effect heeft op de gezondheid. De harde supporterskern van God zal beweren van wel. Voor hen is zo ongeveer alles een straf, beloning of als straf vermomde beloning van de Heer.
Zo werkt het bij mij niet. Bij mij is het eenvoudig, zij het misschien een tikkeltje infantiel. Ik ben een mens en zoals elke mens verafschuw ik eenzaamheid. Daarom smacht ik naar de andere. Tegelijk ben ik soms het meest eenzaam in de nabijheid van die andere. Wat dat betreft, ben ik niet zo uniek. Mensen zijn in weinig dingen gelijk, behalve in hun kwetsbaarheid. Alleen al daarom is godsdienst zo hardnekkig uit te roeien. Gerard Reve sprak in dat verband over “de onvolmaaktheid van de menselijke liefde en onze totale afhankelijkheid van Gods genade”.
Zelfs mensen die zichzelf graag wijsmaken dat de dood hen geen schrik aanjaagt, kunnen hun voordeel doen met bidden. Bidden bestaat uit drie momenten: dankbaarheid voor wat goed gaat, berouw voor het slechte en een wens om het beter te doen.
Bidden is geen zelfkastijding, al nemen vrij veel gelovigen wel eens graag die afslag in een vlaag van sadomasochistische geloofsijver. Bidden is eerder een moment om uit te stijgen boven jezelf, een uitnodiging tot excellentie en tegelijk een zelfrelativering van die betrachting.
En wat als God niet antwoordt? De vraag is vooral wat je verwacht van God. Wie een soort Disneyland van de ziel verwacht, komt bedrogen uit (of moet lid worden van de Pinkstergemeenschap). Wie inzicht nastreeft, krijgt altijd antwoord. Ooit.
Gezonde gewoonte 3: Kakken
Kakken is niet alleen een noodzakelijk fysiologisch proces, maar ook een moment voor mezelf. Het is een dagelijkse zuiveringsritueel, waarin het lichaam zichzelf reinigt en samen met excrementen ook zonden en angsten uitdrijft. Wie zichzelf ontlast, gaat lichter, bijna dansend, door het leven – of toch minstens gedurende de volgende 10 minuten. Alles welbeschouwd, is kakken de meest basale uitdrukkingsvorm van onze geestelijke nood.
Volgende!
Gezonde gewoonte 4: Uit de bol gaan
Gezonde gewoontes zijn belangrijk: niet roken, voldoende water drinken, elke dag groenten en fruit op het bord, voldoende lichaamsbeweging, constructieve gesprekken met kennissen en collega’s en blablabla. Maar om te vermijden dat je wordt zoals het gekooide zwijn uit dat Radiohead-nummer, moet je soms de teugels laten vieren. Soms moeten lichaam en ziel uit evenwicht worden gebracht.
Ja, je kan dat koppelen aan een gezonde levensstijl. Voorafgaand aan een marathon volg ik een Spartaanse training en let ik extra op voeding en slaap, maar de marathon zelf is een uitputtingsslag waarin je grenzen overschrijdt.
Maar wat ik eigenlijk bedoel met ‘uit de bol gaan’ is dat je al het nuts- en prestatiedenken nu juist laat varen. Je kan ook gewoon eens een keer lachen, vreten en zo hard feesten dat de buren de politie opbellen. Je moet jezelf verliezen om jezelf te vinden. Dat geldt evenzeer voor ons godsverlangen als voor ons verlangen naar seks, lekker eten en roes.
Laat je dan gewoon alle grenzen varen? Ja en nee. Uiteraard moet je grenzen bewaken. Niemand wil het meemaken om 9 maanden na het kerstfeest plots vader te blijken van de dochter van zijn nicht. Het eigene aan de goed geplande roes is dat je niet goed weet waar de grens ligt, maar wel wanneer je erover gaat. Al geschiedt dat jammer genoeg wel eens met enige vertraging.
Vandaar dat het belangrijk is dat deze gewoonte (namelijk de mentale en lichamelijke ontregeling, niet het bezwangeren van familieleden) nooit helemaal een gewoonte wordt. je doet het hoogstens een paar keer per jaar.
Krijg je niet genoeg van mijn onwijze levenswijsheid? Lees dan ook deze artikels:
- 11 levenslessen die ik hoopte eerder te leren: “Zelfrealisatie is zelfverraad.”
- 5 alledaagse dingen die me gelukkig maken
Pieter Van der Schoot
Deze tekst verscheen eerder op Observaties uit het ondermaanse.