EIGEN BERICHTGEVING – BRUSSEL – 21 mei 2020 – Waarom lukt het niet-autisten zo moeilijk om zich in te leven in de wereld van mensen met een autisme spectrum stoornis (ASS)?
Leven autisten nu eenmaal op een andere planeet of zijn het de niet-autisten die daar vertoeven? In elk geval lost het niets op betreffende een betere verstandhouding en begrip als je niet in elkaars leefwereld kan en durft kijken.
Andere informatieverwerking
De informatiestroom loopt bij mensen met autisme nu eenmaal gans anders. Een verzender stuurt een boodschap naar de ontvanger. Deze ontvangt en stuur zijn antwoord terug. Zo eenvoudig is het op school, maar is praktijk loopt dit scenario heel anders voor mensen met een aangeboren ASS-aandoening, waarvoor geen medicatie bestaat. Alleen het inleven in de wereld van autisten en het bespreekbaar maken kan zorgen voor een beter begrip, aanvaarding en het rekening houden met de andere partij.
Autisten ontvangen inderdaad een boodschap van een gesprekspartner of een ander medium of gewoon als ze levensmiddelen zien staan in de supermarkt, mensen zien passeren in de straat en de dagelijkse handelingen doen zoals niet-autisten.
Vijf keer meer prikkels
Echter het belangrijkste adertje bij autisten is dat ze prikkelgevoelig en vaak ook hoogsensitief zijn. Ze ontvangen dus vijf keer meer prikkels dan niet-autisten.
Naast de boodschap van de gesprekspartner of tijdens een ander gebeuren krijgen ze ook vier boodschappen in de marge die ze eruit moeten filteren. Die vier schemerboodschappen hebben geen belang of toegevoegde waarde en hiermee moet geen rekening mee worden gehouden. Toch slaan mensen met autisme ook deze boodschappen in de schemerzone op. Bijvoorbeeld: het geluid op de achtergrond van een ijskast, een voorbijrijdende auto, een fluitende vogel, een bijzondere wolk die voorbij drijft, wat er is de kast ligt achter de gesprekspartner, welke behangpapier er is, enz. Allemaal schemerboodschappen die totaal geen nut hebben. Maar als verdedigingsmechanisme dat te sterk is ontwikkeld, komen die boodschappen in de marge ook tot bij hen.
Kernboodschap filteren
Het kost voor mensen met autisme veel tijd en energie om de kernboodschap te filteren uit de vijf prikkels en de andere vier nepboodschappen los te laten.
Daarna moet een autist beslissen wat hij of zij met die boodschap gaat doen :
Ik reageer niet, want het is niet nodig.
Ik reageer niet, want ik denk dat er nog bijkomende informatie komt met nieuwe boodschappen.
Ik reageer, want ik denk dat het nodig is en ik alle informatie heb gekregen.
Oogcontact
Bij die beslissingen kan iemand met autisme geen rekening houden met het oogcontact met de gesprekspartner, want oogcontact is een zeldzaam toegepaste en bijzonder moeilijk in te schatten vorm van communicatie bij mensen met ASS. Ze schatten dit talrijke malen, beslist goedbedoeld, totaal verkeerd in. Voor iemand met autisme is het bijzonder onwennig om oogcontact te hebben met andere mensen. Dit voelt raar en heel onnatuurlijk aan. Het is zoals in je blote in de auto rondrijden en iedereen je aankijkt. Dit soort gevoel krijgen autisten als je hen verplicht tot oogcontact. Het blijft altijd een onnatuurlijke houding en een ingestudeerd nummertje voor hen.
Veel tijd en energie
Door het vele tijd om de kernboodschap te filteren uit een vijfvoud van prikkels, kost dit voor iemand met ASS bijzonder veel energie en tijd. Daarom zijn autisten ook sneller en vaker uitgeput en vermoeid dan niet-autisten.
Door het lange tijdsverloop gaat de boodschap bovendien soms de mist in of zit de andere gesprekspartner al vier zinnen verder – en gaan die mededelingen verloren – want vlotte communicatie tussen beide partijen niet zal bevorderen.
Inlevingsvermogen en emoties
Inlevingsvermogen en emoties liggen moeilijk bij autisten omdat het verwerken van een overvloed aan informatie en communicatie veel tijd kost. Vaak komt de boodschap later die dag of dagen nadien opeens terug vooraleer ze verder kan worden ontleed en in een juiste context geplaatst.
Daar waar emotie een rechtstreekse onmiddellijke reactie is bij niet-autisten, kan hier een periode overgaan bij mensen met ASS. Waarom ze dan opeens blij of droevig zijn op een ogenblik dat je het niet verwacht, heeft dus te maken met die langere tijd die ze nodig hebben om eenzelfde boodschap goed te begrijpen en te verwerken.
Emotie en gebeurtenis niet gelijklopend
Autisten hebben niet meer of minder emotie dan niet-autisten, alleen loopt de emotie niet altijd samen met het tijdstip van de gebeurtenis.
Autisten hebben ook nood aan planning, structuur, duidelijkheid en houden zich vast aan kleine en grote gewoontes waarvan bijzonder moeilijk kan worden afgeweken. Plotse veranderingen in planning, structuur en regelmaat verstoren het hele denk- en communicatieproces bij autisten. Zij raken dan in paniek en voelen hun omgeving aan als een “boze buitenwereld” die hen niet begrijpt of hen niet wil begrijpen. Ze hebben het gevoel dat ze worden geleefd en niet tot rust kunnen komen in een omgeving om alle informatie rustig te kunnen verwerken.
Overprikkeling
Autisten worden door de drukke buitenwereld regelmatig overprikkelt en moeten dan tot rust komen in een vertrouwde leefwereld met een favoriete hobby of bezigheid. Ze moeten hun hoofd leeg kunnen maken door iets te doen wat ze graag doen en waarmee ze de schemerboodschappen kunnen loslaten: schrijven, tekenen, lezen, wandelen, fietsen, sporten, muziek, huisdier, …
Tot rust laten komen
Het heeft geen zin om autisten die overprikkelt zijn nog verder te belasten met allerlei vragen, communicatie en interacties. Het best is om hen de tijd te gunnen om weer tot zichzelf te komen en hun prikkels te verwerken en los te laten. Op dat moment zal iemand met ASS beslist niet de meest geliefde huisgenoot, partner of vriend zijn. Hij is immers drukdoende te vechten tegen de omgeving die hem vijandig aanvoelt en gaat op zijn of haar achterste poten staan. Hij begrijpt heel moeilijk dat andere mensen constant sociaal willen zijn, agenda’s boordevol plannen hebben, plannen willen wijzigen en in de verre toekomst plannen maken.
Planning en structuur noodzakelijk
Een duidelijke weekplanning en bespreking is absoluut aangewezen om iemand met ASS te integreren en zich thuis te laten voelen in een voor hem of haar bijzonder ingewikkelde leefwereld. Wijzigingen moeten duidelijk worden doorgesproken, rekening houdende met de autist, en men houdt zich het liefst aan een planning zonder al te veel wijzigingen en onduidelijkheden. Ook moet voldoende tijd worden voorzien om iemand met ASS tot rust te laten komen in een rustige vertrouwde omgeving. Het aantal activiteiten per dag en in het weekend moet worden beperkt om overprikkeling te vermijden.
Activiteiten beperken
Iemand met autisme vindt het helemaal niet erg als zijn partner of huisgenoten bijkomende activiteiten doen en hij of zij op dat ogenblik zich kan terugtrekken in de eigen leefwereld en cocoon om tot rust te komen.
Nooit roepen en ruzie maken
Verder zijn er nog enkele tips die je absoluut moet vermijden : begin nooit te roepen en ruzie te maken met mensen met ASS of hen met communicatie te bestoken wanneer ze overprikkelt zijn, want dit komt bijzonder confronterend over omdat zij sowiezo veel meer prikkels opvangen, het hen angstig maakt en zij uit verdediging kunnen beginnen gooien met voorwerpen en wegvluchtverdrag vertonen.
Eenvoudige communicatie
Probeer communicatie zo eenvoudig mogelijk te doen :
Vermijd lange en ingewikkelde zinnen.
Gebruik slechts één boodschap per zin.
Ga na elke zin na of de autist het heeft begrepen.
Gebruik geen figuurlijke taal. Autisten vatten alles letterlijk op.
Vermijd communicatie waar de autist geen interesse of boodschap aan heeft omdat ze dit zelf kunnen vaststellen, bijvoorbeeld “De zon schijnt vandaag.” of omdat de boodschap tegenover iemand anders gericht is zonder toegevoegde waarde voor henzelf.
Het begrip om zich in te leven in de andere leefwereld moet zowel van de autist als de niet-autist komen. Daarom is het respect voor die andere leefwereld bijzonder belangrijk en mag men nooit de eigen interpretatie van het leven opdringen aan de andere partij.
Alleen zo kan er meer begrip ontstaan tussen autisten en niet-autisten.