Sinds één jaar heb ik de diagnose autisme van een centrum in Oudenaarde. Je denkt dat iedereen zo is, denkt, ziet, hoort, ruikt, voelt, leeft en beleeft zoals jij. Maar dan kom je op je 41e tot ontdekking dat jij ‘anders’ bent.
Niet iedereen zit op de autoweg te focussen op de nummerplaten.
Niet iedereen let op de details en ziet geometrische figuren in de dagdagelijkse dingen.
Niet iedereen hoort vijf soorten geluid door elkaar.
Om nog maar te zwijgen van het klank- en lichtspel in een warenhuis, met tientallen merknamen, kleuren, vormen, geluiden van de kassa, diepvriezer, de tl-lamp, babbelende klanten in alle uithoeken van de supermarkt, de messen in de slagerij, de schoenen over de vloer, de winkelkarren over de tegels, enz.
Boodschappen doen is een nachtmerrie. Zeker als dit niet in een snelvaart kan gebeuren in een vertrouwde supermarkt.
Een autist heeft bijna altijd af te rekenen met hoogsensitiviteit en krijgt gemiddeld vijf keer meer beelden, geluiden, vormen en informatie binnen. Het is bijzonder vermoeiend en het selectieproces om al die informatie, indrukken en prikkels te filteren kost bijzonder veel tijd en energie. Iemand met autisme moet dan ook regelmatig tot rust komen.
Mijn vriend vond het boek ‘Leven zonder filter – mijn ervaring met hoogsensitiviteit’ van Fleur van Groningen een aanrader om beter te begrijpen wat hoogsensitiviteit inhoudt.
Het is een constant gevecht met de steeds drukke ‘boze buitenwereld’. En kan voor dat filteren van informatie onvoldoende tijd benut worden, dan geraakt het hoofd vol. In dat geval kan er geen nieuwe informatie meer bij. De persoon – autist – moet dan zijn hoofd kunnen leegmaken. Zoniet blokkeert de autist, krijgt hij nieuwe informatie niet meer verwerkt en moet hij eerst tot rust komen. Krijgt een autist deze rust niet, dan ‘ontploft’ deze; een explosie van woede, verdriet, onbegrip, angst en boosheid.
Iedereen is dan de vijand van de autist; in het bijzonder diegenen die hem/haar het meest dierbaar zijn. De woede zal zich dan richten tot hen die het goed menen met iemand met een autismespectrumstoornis. De woede kan gepaard gaan met een hevige woordenwisseling, ongecontroleerd verdriet en woede en het gooien met of vernielen van voorwerpen.
Nadien heeft iemand met autisme van zulke explosie bijzonder veel spijt, maar het instinct laat hem/haar weinig alternatief.
Het is een utopie te denken dat een autist nooit meer zulke explosie van woede en verdriet zal hebben. Deze ‘ontploffing’ kan zich keren tegen zichzelf of tegen voorwerpen of personen in de ‘boze buitenwereld’.
Door voldoende rustmomenten in te bouwen kan men deze explosies trachten te beperken. Maar aangezien alle prikkels vijf keer intenser binnen komen, zal ook zo een explosie ook voor de buitenwereld merkwaardig voorkomen. Schoppen tegen deuren, slaan tegen muren en op latere leeftijd gooien met voorwerpen. Hoeveel gsm’s ik al stuk heb gegooid weet ik niet. Het probleem kan ook latent aanwezig zijn en pas bij een nieuwe situatie, werk of relatie pas echt naar boven komen. Iemand die in zijn/haar eentje alles onder controle had, krijgt opeens te maken met een nieuwe school, job, huis of relatie en kan zich niet langer verstoppen voor de ‘boze buitenwereld’. Elke verandering zorgt bij autisten voor veel stress, onzekerheid en negatieve prikkels. Zelfs nieuw behangpapier, een nieuwe plaats voor de koffiezet, een nieuwe dienstregeling van het openbaar vervoer, een nieuwe winkel in de straat, bezoek op onbekend terrein, een feestje, vakantie, een vrije dag tijdens de week, enz. Een autist heeft regelmaat, structuur en planning nodig. Een weekplanning opstellen in onontbeerlijk in een gezin met iemand met autisme om zekerheden, taken en rustmomenten in te bouwen.
Fietsen en wandelen in de natuur is positief om de gedachten van zich af te zetten en het hoofd leeg te maken. Of een hobby die men graag doet. Schrijven kan ook helpen om prikkels te verwerken.
Maar dit alles geeft nooit de zekerheid dat iemand met autisme zich nooit onbegrepen voelt en explosief zijn woede en angst naar buiten stroomt. Weet dan 200 % zeker dat deze woede, verdriet en angst NOOIT het gevolg zijn van persoonlijke vete, maar altijd gericht op de ‘boze buitenwereld’. Je mag iemand met autisme dan ook niet veroordelen voor zulke woede uitbarsting, want die persoon heeft er nadien ook bijzonder veel spijt van, maar die explosie gebeurt buiten zijn/haar wil om. Een relatie met iemand met autisme is dan ook niet makkelijk en veel structuur, planning en geduld is nodig. Anderzijds krijg je er ook een unieke, lieve persoon voor terug als je hem/haar zichzelf laat zijn met alle beperkingen, maar ook met vele talenten die autisten hebben.